پزشكي هسته‌اي (به انگليسي: Nuclear Medicine) شاخه‌اي از فيزيك پزشكي و پرتونگاري مولكولي، است كه از خواص هسته‌اي مواد (مثل راديوايزوتوپ‌ها) براي تشخيص و درمان بيماري‌ها استفاده مي‌كند. داروسازي هسته‌اي نيز به اين شاخه از علوم پايهٔ پزشكي كمك مي‌كند.

ويژگي پزشكي هسته‌اي در اين است كه توانايي ارايه دادن اطلاعات تصويري از فرايندها و عملكردهاي متابوليكي بدن را دارد در صورتيكه ديگر مداليته‌هاي تصوير برداري‌هاي پزشكي همانند مقطع‌نگاري رايانه‌اي و ام‌آرآي عموماً اطلاعات ساختاري و آناتوميكال توليد مي‌كنند.

پركاربردترين راديوايزوتوپ در پزشكي هسته‌اي تكنيتيوم-۹۹m است. و از مداليته‌هاي پر استفاده در پزشكي هسته‌اي مي‌توان مقطع‌نگاري با نشر پوزيترون و مقطع‌نگاري رايانه‌اي تك‌فوتوني (به انگليسي: SPECT) را نام برد. در حالت تلفيقي (به انگليسي: hybrid) نيز سيستم‌هاي پت-سي‌تي و اسپكت-سي‌تي بسيار پر مصرفند.

پيشينه

نخستين آزمايش استفاده از تزريق راديوايزوتوپ در تصويربرداري از يك انسان، توسط هرمان ال بلومگارت و سوما وايس  از دانشگاه هاروارد انجام گرفت. اين آزمايش در سال ۱۹۲۷ و به‌كمك يك اتاقك ابري و رادون انجام گرفت.

هل انگر در سال ۱۹۵۸ دوربين انگر را در دانشگاه بركلي ابداع كرد.همچنين استفاده از راديوايزوتوپ تكنيتيوم-۹۹m در ۱۹۶۴ توسط تيم متشكل از پل هارپر و نيز رابرت بك از دانشگاه شيكاگو باعث ايجاد نقطه عطفي در تاريخ فيزيك پزشكي و پزشكي هسته‌اي گرديد.

در ايران

استفاده از مواد پرتوزا در پزشكي در ايران با سنجش مقدار يُد راديواكتيو در سال ١٣٣٩ به وسيله يك شمارشگر گايگر در آزمايشگاه پيمان مركزي دانشكده علوم پزشكي تهران آغاز گرديد. در اين راستا، يك كارشناس بريتانيايي به نام Malcolm Cuthbert Nokes سهم بزرگي در پيشرفت كار پزشكي هسته‌اي در ايران ايفا كرد.با ياري وي، دكتر نظام مافي براي اولين بار در سال ۱۳۴۰ با يك پويشگر تيروئيد، تحقيقاتي را به انجام رسانيد و پايه‌هاي پزشكي هسته‌اي را در ايران بنا نهاد.در سال ١٣۴۶، مركز پزشكي هسته‌اي و تحقيقات غدد مترشحه داخلي دانشگاه تهران تاسيس شد كه در واقع اولين و قديمي ترين مركز پزشكي هسته‌اي كشور محسوب مي‌شود. امكانات اين بخش در آن زمان در حد يك دستگاه دوربين انگر بود كه تدريجاً مجهزتر گرديد.

در اين ميان، از زمان تاسيس، سازمان انرژي اتمي ايران وظيفه تامين پرتوداروهاي مورد نياز براي درمان بيماران را بر عهده داشته‌است.

از متخصصين ايراني فعال در خارج از ايران كه نقش بسزايي در پيشرفت پزشكي هسته‌اي داشتند مي‌توان به عباس علوي اشاره كرد كه در دهه ۱۹۷۰ ميلادي شاگرد و يكي از اعضاي تيم ديويد كوهل بود كه نامش در ابداع سيستم‌هاي اسپكت به‌همراه وي ديده مي‌شود.جامعه پزشكي هسته‌اي آمريكا همچنين بخاطر خدمات علمي وي گسترش در سيستم‌هاي پت اسكن، در سال ۲۰۰۴ به وي يكي از بالاترين جوايز خود كه جايزهٔ دِهِوِسي براي پيشبرد برجستهٔ پزشكي هسته‌اي است را اهدا كرد.

روش‌هاي تصويربرداري در پزشكي هسته‌اي

    اسكن استخوان: تزريق موادي پرتوزا، تجمع آن در مغز استخوان، و تصويربرداري و تشخيص آن توسط يكي از روش‌هاي تصويربرداري تومورها را لذا مي‌توان با جذب نسبي بيشتر ماده راديواكتيو مشاهده كرد و تميز داد.
   اسكن مغزي: تزريق موادي پرتوزا، عبور آن از سد خوني مغز، تجمع آن در آسيب‌ديدگي‌هاي مغزي (مثل تومورها)، و تصويربرداري و تشخيص آن توسط يكي از روش‌هاي تصويربرداري.
        اسكن گاليم
        اسكن موگا
        پت اسكن و اسپكت
        اسكن‌هاي ريوي
        اسكن سستاميبي تكنيتيوم-۹۹ام
        سينتيگرافي تاليم-۲۰۱
        اسكن تيروئيد
        تصويرسازي مولكولي