انگار خواب می‌بیند. ولی نه. می‌خواهد از ترس فریاد بكشد ولی دست و پایش را زنجیر كرده‌اند و راه گلویش را بسته‌اند. انگار چیزی روی سینه‌اش سنگینی می‌كند. از شدت وحشت تمام بدنش فلج شده و تكان نمی‌خورد. خوب كه نگاه می‌كند می‌بیند چیزی شبیه یك موجود وحشتناك و گاهی پشمالو روی سینه‌اش نشسته و گویی جان او را می‌گیرد.

خواب شیرین از آن دسته چیزهایی است كه خیلی‌ها آرزویش را دارند ولی دستشان از آن كوتاه است. از تمام بی‌خوابی‌ها و مشكلاتی كه شبانگاهان به سراغمان می‌آید بگذریم، چیزی هست كه خواب را به كام انسان زهر می‌كند و آن چیزی نیست جز بختك. كابوسی كه تاكنون بسیاری آن را تجربه كرده‌اند. شاید شما هم جزو آن دسته از افرادی باشید كه بختك به سراغتان آمده است.

نام بختك به این دلیل روی این كابوس گذاشته شد كه از گذشته افراد بر این باور بودند كه عجوزه‌ای زشت صورت، شب‌ها بدن جسمانی خود را ترك كرده و روی سینه قربانی خود می‌نشیند. فرد قربانی در چنین حالتی با احساس وحشت و در حالی كه به سختی نفس می‌كشد از خواب بیدار می‌شود گویی چیزی سنگین روی سینه‌اش سنگینی می‌كند و قادر به حركت نیست، انگار فلج شده است. این باور در بسیاری از فرهنگ‌های دنیا رایج است. در كشور ما هم هنوز به این حالت سنگینی و وحشت بختك گفته می‌شود.


بختک چیست؟

فلج خواب يا به اصطلاح عموم " بختک " با زمينه ژنتيکي در نتيجه استرسهاي روزمره به وقوع مي پيوندد و هيچگونه عارضه جسمي در پي ندارد.

بختك در واقع یك نوع كابوس است. خوابی كه واكنش احساسی بسیار ناخوشایندی را در فردی كه خوابیده به صورت ترس یا وحشت، درد، احساس افتادن از جایی، غرق‌شدگی یا مرگ ایجاد می‌كند. چنین خواب‌هایی می‌تواند با دلایل جسمی همچون تب بالا یا عوامل روانشناختی چون ضربه‌های روحی یا استرس در زندگی فرد مرتبط باشد یا ممكن است دلیل خاصی نداشته باشد.

مي توان با لمس بدن فرد يا صدا کردن اسم او، وي را از اين حالت خارج کرد. در ضمن گاهي اوقات فرآيندهاي ذهني خواب در زمان فلج خواب بروز مي کند و فرد حتي ممکن است در حالت بيداري و فلج، رويا ببيند که اکثر اين روياها هشدار دهنده و ترسناکند.

فلج خواب

فلج خواب(sleep paralysis) به حالت ناتواني درانجام حركات ارادي حين خواب اطلاق مي شـود.فلج خواب يـك تـجربـه ي دلــهره آور و هراس انگيزمي بـاشد. فـلـج خـواب اغـلب اوقات هنگام بيدارشـدن از خـواب و يـا در مـوارد نـادر در لحظه ي بهخـواب رفتن رخ ميدهد. فلج خواب از چند ثانيه تاچـند دقيـقه بـه طـول مي انجامد. 25 تا 30 درصدجـمعيت كشـور حـداقل يكبار در طول زندگي خوداخـتـلال فلج خـواب را تـجـربه كرده اند. فلج خوابميتواند در هر سني روي دهد.

علايم فلج خواب:

1- ناتواني در حركت دادن تنه، دستها و پاها و صحبت كردن (فرد از فرط ترس ميخواهد فرياد بكشد و براي بيدار شدن تقلا ميكند، اما گويي تلاش وي بي نتيجه است).

2- فلج تمام  و يا بخشي از عضلات اسكلتي ي بدن.

3- احساس خفگي و نزديك بودن زمان مرگ (گويي موجودي روي قفسه سينه ي شما قرار گرفته است).

4- وحشتزدگي و اضطراب.

5- توهمات خواب(hypnagogic hallucinations): به توهمات شنيداري، ديداري و لمسي  رويا مانند اطلاق مي شود. احساس حضور يك انسان ديگر در اتاق، احساس فشردگي در قفسه سينه، ديدن سايه  افراد، ديدن منبع نوراني، شنيدن صداي افراد، شنيدن صداي قدمهايي كه نزديك ميشوند، ديدن شبح، تجربه خروج از بدن، احساس شناور شدن در هوا، شنيدن صداي بازو بسته .

آيا پاي شياطين در ميان است؟

در مورد پديده فلج خواب باورها و تفسيرهاي مختلفي در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف وجود دارد. همانطور که گفته شد ايراني‌ها اين پديده را به نام «بختک» مي‌شناسند. بعضي‌ها هم از آن تعبير به جن‌زدگي مي‌کنند و تمام اتفاقاتي که براي فرد مي‌افتد به گردن ديوهاي بدسرشت و اجنه مي‌اندازند.

ايرلندي‌ها هم بر اين باورند که فلج خواب بر اثر دروغي که روز قبل گفته شده بروز مي‌کند. اما آنچه بارز است اين است که طي قرن‌ها باور عمومي بر اين است که اين مشکل با انواع اجنه و نفرين‌ها مرتبط است.

دماغ بختک را چنگ بزنيد!

عوام روايت ديگري از بختک داشتند. آنها بر اين باور بودند که بختک کنيز اسکندر بود! هنگامي که کلاغ به مشک محتوي آب حيات که اسکندر با خود از ظلمات آورده بود منقار زد و آب حيات بر زمين ريخت، اين کنيز بي‌درنگ مشتي از آن آب را برداشته و نوشيد و اسکندر که خشمگين شده بود به ضرب شمشير بيني او را کند و بختک از گل، بيني ديگري براي خود ساخت! بختک اگر کسي را ببيند که طاقباز خوابيده به سينه او مي‌جهد.

اگر در آن حال فرد بيدار شود، به بيني او چنگ بيندازد، بختک از بيم آنکه بيني‌اش کنده شود گنجي از گنجه‌ اسکندر را که مي‌شناسد رشوه خواهد داد تا دست از بيني‌اش بردارد!

چرا بختک ما را می گیرد؟

تحقيقات انجام شده نشان مي‌دهد، فلج خواب يک اختلال ژنتيک است و تمام افرادي که اين موضوع را تجربه مي‌کنند در سلول‌هايشان ماده‌اي به نام «HLA-DR2» دارند. از ديگر عواملي که مي‌توان براي فلج خواب در نظر گرفت اضطراب و استرس،‌ اختلال ترس و همچنين اختلال در نظم خواب است. به گونه‌اي که در برخي موارد افراد اظهار مي‌کنند زماني که روز خسته‌‌کننده يا پراسترسي را گذرانده‌اند، بيشتر از هميشه اين حالت سراغ‌شان آمده است.

از ديگر موارد ايجاد کننده اين حالت مي‌توان به تغييرات در سبک زندگي يا مصرف قرص‌هاي خواب‌آور و آنتي‌هيستامين‌ها اشاره کرد. گفته مي‌شود افرادي که به صورت طاق باز يا به اصطلاح به پشت مي‌خوابند، بيشتر به فلج خواب دچار مي‌شوند.

آيا بختک خطرناک است؟

تحقيقاتي که به‌تازگي انجام شده حاکي از آن است که بين 25 تا 30درصد از جمعيت کلي جهان، در طول عمر خود دست‌کم يک بار فلج خواب را تجربه کرده‌اند که در اين ميان 95درصد از آنها تجربه حوادث وحشتناک را در خواب داشته‌اند. مجموع اين عوامل نشان مي‌دهد اين پديده شيوع بالايي دارد.

نکته مهم ديگر آن است که با توجه به نقش ژنتيک در بروز اين مشکل اگر يکي از اعضاي خانواده دچار اين مشکل باشد، احتمال اينکه ديگر اعضاي خانواده هم به آن مبتلا شوند، وجود دارد. از نگاه جنسيتي به طور معمول احتمال بروز فلج خواب در زنان دو تا چهار برابر بيشتر از مردان است.

اگرچه بسياري از افرادي که با اين مشکل مواجهند، از اتفاقاتي که مي‌افتد آگاه نبوده و دچار وحشت مي‌شوند، ولي اين فرايند اصلا خطرناک نيست و در عرض چند لحظه پايان مي‌يابد و هيچ گونه عارضه‌ جسمي را در پي نخواهد داشت.

چطور از شر بختک راحت شویم

فلج خواب يک اختلال خواب بي‌خطر است بنابراين مي‌توان با رعايت برخي موارد آن را از بين برد يا تکرارش را به حداقل رساند.

نخوابيدن به پشت، کاهش استرس، به اندازه کافي خوابيدن،‌ انجام ورزش‌هاي منظم، زياد غذا نخوردن و ننوشيدن کافئين همگي از عواملي است که مي‌تواند از چنين وضعيتي پيشگيري کند.

براي به دست آوردن سريع هوشياري بهتر است فرد سعي کند انگشتان دست و پا همچنين چشمانش را به شدت تکان دهد و به دنبال آن سرش را حرکت دهد. در مواردي که فلج خواب به مدت 6 ماه، دست‌کم هفته‌اي يک بار در فرد رخ ‌دهد بايد از دارودرماني استفاده کرد.